Wereldoorlog I

Dussen tijdens Eerste Wereldoorlog

Bij Koninklijk Besluit werd met ingang van 3 januari 1914 de heer Adrianus Hendrikus van Honsewijk herbenoemd tot burgemeester van Dussen, Munster en Muilkerk. Een jaar later zou hij vanwege zijn gevorderde leeftijd afstand doen van het ambt.
DUSSEN 13-9-1914. Tot Wethouder is herbenoemd de heer J. van Steen.

Op Dinsdag 30 december daaraanvoorafgaand was in de zaal van Willem Heessels (Hotel De Zwaan) aan de Sluis door de jeugdige vereeniging Wielerclub Ons Genoegen een humoristische voorstelling georganiseerd met mederwerking van: Jos van Herwaarden, karakterhumorist uit Lith, en H. de Looijer uit Ammerzoden. De zaal was goed bezet en de aanwezigen genoten van zowel het humoristische als het muzikale gedeelte dat hun stoutste verwachtingen overtrof.

Dussen 21-1-1914. De bevolking (van Dussen en Hank) bestond op 31 Dec. 1912 uit 1716 mannen en 1679 vrouwen. Op 31 Dec. 1913 uit 1737 mannen en 1712 vrouwen.

DUSSEN 1-3-1914. Dinsdagavond gaf de fanfare Wilhelmina eene uitvoering in de zaal van den heer J.H. Kamp (Koppelpaarden) alhier onder leiding van den heer E. Vingerhoets, directeur. Het programma bevatte ook een komische voordracht die zeer werd gewaardeerd. Na afloop bedankte president A. van Beurden de aanwezigen voor de goeden opkomst.

DUSSEN 15-3-1914. De heer A. van Gennip Klompenmaker alhier welke tot nog toe steeds met handkrachten heeft gewerkt, is thans machinaal begonnen. Alles wordt nu machinaal gedaan, als zagen, hakken, boren, snijden en schaven. Wel een bewijs dat ook hier lieden met ondernemingsgeest worden gevonden.

Een kaartje met de s.s. THOR-lijn van reederij Arie Smit van Dussen naar Rotterdam kostte destijds 40 cent Eerste Klas en 25 cent Tweede Klas.

Dussen 11-6-1914. Naar wij vernemen zal dr. G.H Millenaar, welke hier reeds ruim 20 jaren (sinds 1891) zijne praktijk uitoefende, over 14 dagen deze gemeente verlaten, terwijl zich thans hier heeft gevestigd Dr. H.B. de Groot uit Gorinchem. Paard en rijtuig van dokter Millenaar, waar hij zijn visite's mee placht af te leggen, werden publikelijk te koop aangeboden. Zijn opvolger had de beschikking over een automobiel.

DUSSEN 14-6-1914. Heden had alhier de plechtige inwijding plaats der nieuwe zusterschool. Om 7 uur werd eene gezongen H. Mis op gedragen om God te bedanken voor den voorspoedigen bouw dezer school. De kinderen werden onthaald met limonade en krentenbroodjes.

Mobilisatie

Op 31 Juli 1914 om 15.00 uur werd de mobilisatieoproep voor de Landweer, Militie en de Zeemacht bij het Raadhuis aan de Sluis aangeplakt en onder het luiden van de kerkklokken onder de aandacht van de bevolking gebracht. Totaal werden vijftien lichtingen opgeroepen. De officiële tekst luidde: “H.M. de Koningin heeft hedennamiddag te halftwee geteekend het oproepingsbesluit: Alle miliciens en landweermannen met spoed opkomen.”
De volgende dag al, zaterdag 1 Aug 1914, dienden de opgeroepen Landweermannen van Dussen in oorlogstenue te verzamelen op het station van Waalwijk of dat van Heusden/Drunen. Vandaar ging men met de trein naar Den Bosch, alwaar men werd voorzien van 120 scherpe patronen, schop en bijl. Vervolgens marcheerde men te voet naar Boxtel. Onderweg kregen de hongerige manschappen een stuk brood en worst. De mensen langs de marsroute verzagen de soldaten van drinken. De Echo van het Zuiden roemde de instelling van burger Jan van Honsewijk uit Dussen die zich bijzonder verdienstelijk maakte, terwijl hij naast de troep meerijdend, flesjes spuitwater uitdeelde aan vrienden en bekenden. Danig vermoeid bracht men de nacht door in de bewaarschool van de Eerwaarde Zusters Ursulinen in Boxtel. Na het ontbijt, om 6 uur 's-morgens, was er Kerkparade in de kerk van pastoor Eras. Daarna werd er kwartier gemaakt in het klooster van de Zusters.

Land van Heusden en Altena

'Van alle hoeken des lands kwamen we samen; pont na pont zetten we onze compagnieën over de Merwede. De kanonnen stonden opeen gepakt op zwaarbeladen zolderschuiten'. Dit is een citaat uit een herinneringsalbum van het 47ste landweerbataljon, dat in de eerste augustusdagen van 1914 in het Land van Heusden en Altena werd gelegerd tijdens de mobilisatie voorafgaand aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Vanwege de forten van de Nieuwe Hollandsche Waterlinie in de regio werden zo'n drie- tot vierduizend militairen in de streek ondergebracht. Eerst werden ze ingekwartierd bij de lokale bevolking. Later werden zes kampen opgericht voor de soldaten: twee in Werkendam en verder een in Andel, Giessen, Rijswijk, Uitwijk en Almkerk. Zoiets had uiteraard grote impact op het dagelijks leven van de plaatselijke bevolking. Met name de soldaten die in Almkerk gelegerd waren, vertoonden zich ook regelmatig in Dussen. Liefdesaffaires ontstonden maar naarmate de oorlog vorderde, werd vooral het gebrek aan voedsel en brandstof steeds nijpender. Ook de Spaanse Griep eiste zijn tol. In oktober 1918 waren in Dussen 70 mensen ziek door besmetting met het griepvirus of als gevolg van typhus.

Krantenberichten uit het Heusdens Nieuwsblad

Dussen EvhZ 15-10-1914 Gisteravond omstreeks half tien arriveerden hier een 100 vluchtelingen, Na onder het Gemeentehuis goed gegeten te hebben, vonden zij een onderkomen in de schuur van Mej. E. Sprangers en bij J.H. Kamp, alhier.
Dussen EvhZ 18-10-1914 Melden we gisteren dat de uitgewekenen van België bij Mej. E. Sprangers en J.H. Kamp sliepen, ook de Eerwaarde Zusters hebben deze menschen onderdak verschaft en zelfs aan alle vrouwen en kinderen. Ook in het huis van A.A. hebben zich een 8 a 10 personen gevestigd.
Dussen 17-10-1914. J.l. Maandagavond om 7 uur arriveerde alhier 95 Belgische vluchtelingen. In de school waar twee lokalen ontruimd waren werden zij onder dak gebracht alwaar zij voorzien werden van boterhammen met koffie.
Dussen 24-10-1914 Geen 95 zooals in dit blad van Zaterdag werd gemeld bedraagt het aantal Belgische vluchtelingen maar 184 welke zijn ondergebracht in de oude biz school der Eerw Zusters en particuliere woningen. De ongelukkigen worden hier met veel liefde behandeld.
Dussen 1-11-1914 Naar wij vernemen zullen aan de vluchtelingen in Dussen door tusschenkomst van Mej. A. van Steen, levenmiddelen worden verstrekt van het Comité van de Maasbode.
Dussen 11-11-1914 Een der Belgische vluchtelingen Johanna Geens weduwe van Franciscus Gurrinsch oud 77 jaren is alhier overleden. Onder de kinderen der vluchtelingen alhier heerschen de mazelen. De meesten zijn er door aangetast.
Dussen 3-2-1915 Vrijdag 29 Jan zijn alhier de laatste Belgische vluchtelingen 68 naar een regeeringskamp vertrokken. Zij bedankten den heer J.S. van Steen waarnemend burgemeester en zijn dochter voor de hulp en de goedheid tijdens hun verblijf alhier bewezen. Ook werd den heer Gemeente Secretaris Snijders dank gezegd voor de liefdadige hulp aan hen bewezen. Noode gingen zij van hier.
Dussen 27-9-1916 De verkoop der bloemen ten bate van het comite tot steun en huisvesting van weezen en verlaten Belgische kinderen heeft in deze gemeente f 102,50 opgebracht.

Dussen 6-7-1918 Vorige week werd alhier tijdens de H Mis uit het schuurtje toebehoorende aan het Liefdegesticht der Zusters tien kippen en een haan ontvreemd. Trots ijverige nasporing der politie is van de daders geen spoor te ontdekken.

Kolenoproer aan de Sluis

Dussen Nieuwsblad 31-3-1917. 28 Maart l.l. was hier als voor Dussen iets zeldzaams te zien. Zooals op vele plaatsen zijn te Dussen-Hank geen steenkolen meer te verkrijgen. De menschen (van Hank) moeten dan naar het dorp (Dussen) - een uur of andershalfs ver - om een half mud kolen. Heden middag kwamen een 70-tal vrouwen en meisjes met zakken onder de arm het dorp in om kolen, loopende achter de wagen. Voor het huis van den heer Van Beurden steenkolenhandelaar werd halt gehouden. Men vroeg om kolen. Er werd met zakken gezwaaid, daar misschien gauw genoeg hun verzoek werd ingewilligd. De Burgemeester moest er aan te pas komen, waarna op heel kalme wijzen naar het steenkolenmagazijn van Van Beurden werd gereden, waar ieder voor hun gezin een half mud kolen kon krijgen.

Dussen 28-4-1917 In eene op 23 dezer ten gemeentehuize alhier gehouden vergadering is vastgesteld het volgend besluit: De Klompemnakersbazen in de gemeente Dussen: Op voorstel van de plaatselijke brandstoffen-commissie te Dussen gehoord de toelichting; Besluiten: Hunne algeheele medewerking te verleenen bij de zorg voor eene behoorlijke brandstoffenvoorziening in deze gemeente tijdens den tegenwoordigen steenkolennood. Bepalen: Ie dat tot nadere aankondiging geen spaanders en anderen afval van de klompenmakeryen (met uitzondering van zaagmeel) buiten de gemeente Dussen zal worden verkocht en afgeleverd; 2e dat de maximumprijs van de spaanders ongesorteerd op de bergplaats in of by de klompenmakerij te Dussen wordt bepaald op 10 cent per zak.

Deserteur of vluchteling

Het is bekend dat bij klompenmaker Janus van Gennip een aantal Belgische (gederteerden?) militairen als klompenmaker te werk werden gesteld. Ze verbleven in de woning naast de klompenmakerij dat later in de volksmond ook wel werd aangeduid met Belsenhuis.
Een zekere Lambertus Sevranckx - een klompenmakerszoon uit Erps_Kwerps (B)- werd bij de familie Wijnand van Steijn aan de Hogedijk (thans Oude Zeedijk) ingekwartierd, maar in tegenstelling tot zijn lotgenoten is hij niet doorgereisd naar een regeringsopvangkamp. Het is onduidelijk of Lambertus met de stroom vluchtelingen is meegekomen want het is ook mogelijk dat hij als vluchteling zelf actief op zoek is gegaan naar werk, waarbij het voor hem als klompenmakerszoon mooi meegenomen was dat Dussen een centrum van klompenmakers was in Noord-Brabant. Hij is in ieder geval bij Wijnand van Steijn als klompenmaker gaan werken. Lambertus Sevrankcx, werd geboren op 21-7-1892 te Erps-Kwerps en werd op 24-2-1919 ambtshalve in het bevolkingsregister van Dussen opgenomen als commensaal (kostganger) bij Wijnand van Steijn. Erps-Kwerps is een dorp in de Belgische provincie Vlaams-Brabant en een deelgemeente van de gemeente Kortenberg. Dit ambtshalve duidt er op dat hij al langer op dit adres woonachtig was.
Het is bekend dat de Nederlandse economie garen spinde bij de Eerste Wereldoorlog. Er was veel vraag naar allerlei goederen, ook naar consumptieartikelen zoals klompen. Dat betekende dat er goede prijzen gemaakt werden voor de klompen.
In de loop der jaren (1914-1919) ontwikkelde zich een liefde tussen Lambert en Lucia van Steijn, een dochter van zijn werkgever, met wie hij later ook getrouwd is. Dat zelfde beeld zagen we ook tijdens WO II toen redelijk wat onderduikers verkering kregen met locale meisjes en daarmee ook in het huwelijk traden. Op 28-5-1919 is Lambert samen met Lucia van Steijn naar Terheijden vertrokken.

Bronnen

Stichting Archief*Kring Hank - Hank van 1900 tot 2000.
Krantenarchief van Streekarchief Heusden met Nieuwsblad Land van Heusden en Altena en Echo van het Zuiden.

Terug naar Streekhistorie