Het geslacht Toethuijs (Toethuis, Toethuijsen) uit Dussen
Oorsprong
De geslachtsnaam Toethuijs (Toethuis, Toethuisen) wordt door het Meertens-instituut gekarakteriseerd als een zogenaamde adresnaam. Het blijkt een vrij zeldzame geslachtsnaam. Bij de volkstelling van 1947 werd de naam uitsluitend opgetekend in Amsterdam e.o. (19) en Heusden (8) en ook zestig jaar later, in het Telefoonboek van 2007, zijn er slechts vermeldingen in Amsterdam en Heusden/DenBosch (25).
De naam werd voor het eerst opgetekend in Dussen, in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Uit nader stamboomonderzoek blijkt dat alle nakomelingen afstammen van deze Toethuijs-stamvader uit Dussen. Ook de Amsterdamse - en Heusdense-tak hebben hun roots in het Brabantse - destijds nog Hollandse - Dussen. Bij een aantal leden van de Dussense Toethuijs-tak was een zekere voorliefde voor het vak van herbergier evident.
De stamvader uit Dussen
De stamvader uit Dussen heet Walter Toethuijs en stamt uit de eerste helft van zeventiende eeuw. Uit zijn huwelijk met een onbekende vrouw zijn drie of mogelijk vier kinderen bekend: een zoon Haijmonis Walterij Toethuijs en twee dochters: Antoniae Walterij Toethuijs die trouwt te Dussen RK ±1686 met Antonij Antonij van Honswijck, een telg uit een bekend bestuurdersgeslacht in het Dussense, en Theodora Waltherus (ook wel Dirckje Wouwters genoemd) Toethuijs die in Rotterdam woont en gehuwd is met Adrianus Petrus Slickridder. Hun eerste zoon wordt in januari 1681 in Rotterdam gedoopt waarbij haar broer Haijmo Waltherus Toethuijs en een zekere Agnes Andree als doopgetuigen optreden. Bij de doop van hun tweede kind in 1684 wordt een zekere Dirck Toethuijs als doopgetuige vermeld. Mogelijk is hij dus ook een broer van Dirckje Wouwters en van Antoniae en Haijmonis. De laatste, ook wel Huijmen Wouterse Toethuijs (±1660-<1700) genoemd, trouwt te Dussen RK op 30-04-1687 met Elisabethae Everardi Boerewaert dochter van Everardus Cornelissen Boerewaert en Maaike Roubos. Na het overlijden van Huijmen hertrouwde zij op 31-5-1700 met Walterus Simonis Lensvelt, zoon van Simon Gerritsen Lensvelt en Judith Jansen van Dijck.
Nageslacht van Huijmen Wouterse en Lijsbeth Everse
Het nageslacht van Huijmen Wouterse Toethuijs en Lijsbeth Everse Boerewaert bestaat uit Walterus, gedoopt 19-09-1688, Walterus, gedoopt 01-01-1690, Everardus, gedoopt 02-12-1691, Theodorus, gedoopt 21-02-1694, Walterus of Wouter, gedoopt 17-03-1695 en Catharina Huijmert, gedoopt 09-09-1697. Van de eerste vier kinderen zijn verder geen gegevens bekend.Bron: 1 13. TESTAMENT ORA Munsterkerk nr 0370 Van Cornelia Schippers, weduwe van Wouter Toethuijs, 1742. 1 15. INVENTARIS ORA Munsterkerk nr 0152 Van Cornelia Schippers, weduwe Wouter Toethuijs, 1773.
Van de jongste dochter uit het huwelijk van Wouter en Lijsbeth, Catharina Huijmert Toethuijs (1697-<1725) gedoopt 09-09-1697 en overleden vóór 22 maart 1725, is bekend dat zij te Dussen (RK) op 15-05-1718 is getrouwd met Wilhelmus Joannis van der Pluijm. Uit dit huwelijk werden 3 kinderen Van der Pluijm geboren: Elisabeth 13-3-1719, Joannes 29-6-1721, Heijmen 27-8-1723. Een schoonzus van Catharina Huimert was Margaretha van der Pluijm de echtgenote van Aert Lensvelt. Haar zwager Antonius trad in het huwelijk met Cornelia van Honsewijk.
Nageslacht van Wouter en Corneliae
De oudste zoon werd traditiegetrouw naar zijn opa van vaderskant vernoemd. Huijmen Toethuijs (1724-1781) werd gedoopt op 28-10-1724 en begraven in Dussen Muijlkerk op 05-03-1781. 'Voort kleet No 1' werd f 3.-.- betaald en er werd 6 maal voor hem geluid. Hij trouwde met Pieternella Schuts de weduwe van Richardus van Dongen, waarschijnlijk omstreeks 1768. Het huwelijk duurde maar kort want één jaar later werd Petronella reeds ten grave gedragen. Ze werd in de kerk begraven te Dussen Muijlkerk op 19-06-1769 of op 28-09-1769 - daarover zijn de bronnen niet eenduidig - en 'voort kleet' werd f 2.-.- neergeteld. De kerkklok van het historische kerkje in Dussen Binnen werd maar liefst 8 uren voor haar geluid. Uit het aantal keren/uren dat er geluid werd bij de begrafenis van zowel Huijmen als van zijn vrouw Petronella, gevoegd bij het feit dat zijn echtgenote in het kerkgebouw een laatste rustplaats vond, mogen we concluderen dat beiden een zeker aanzien genoten in Dussen. Mogelijk had dit te maken met bestuurlijke functies van Huijmen, alhoewel hiervan geen nadere gegevens bekend zijn. Overigens was Petronella Schuts de moeder van Adriana van Dongen de herbergierster van de herberg met recht-/raadkamer aan de Sluis later De Zwaan genoemd.
1 LLL VOOGDIJSTELLING ORA Munsterkerk nr 0194 Van Anthonij van Dongen te Heusden en Richardus van Herpt te Dussen Munsterkerk als nieuwe voogden over de kinderen uit het huwelijk van Richardus van Dongen en Petronella Schuts, vrouw van Huijmen Toethuijs, door laatstgenoemde, 1768.
1 3. OPENBARE VERKOOP VAN ONROEREND GOED ORA Munsterkerk nr 0866 Van 16 1/2 hond land in het Zuideveld van Petronella Schuts, vrouw van Huijme Toethuijs, 1663.
1 10. HUWELIJKSE VOORWAARDEN ORA Munsterkerk nr 0446 Tussen Richardus van Dongen en Pieternella Schuts, 1748.
0993 Van het spelt- en grasgewas op 10 hond land van de kinderen van Pieternella Schuts en Richardus van Dongen, 1770.
1083 Erfhuiscedulle van de goederen van Rijkert van Dongen en Pieternella Schuts, 1672.
1 13. TESTAMENT ORA Munsterkerk 0345 Van Huijmen Toethuijs, 1777, ORA Munsterkerk 0539 Van Huijme Toethuijs, 1779.
1 15. INVENTARIS ORA Munsterkerk 0141 Van de boedel van Pieternella Schuts, weduwe van Richardus van Dongen en Huijmen Toethuijs, 1769 en 0199 Van de boedel van Huijme Toethuijs, 1781.
1 19. PROCURATIE ORA Munsterkerk 0591 Van Pieternella Schuts, weduwe van Richardus van Dongen vrouw van Huijmen Toethuijs op haar schoonzoon Richardus van Herpt inzake waarneming van zakelijke belangen, 1769.
Van Huijmen en Pieternella zijn geen nazaten bekend, waarschijnlijk omdat hun huwelijk maar ongeveer één jaar geduurd heeft.
De tweede zoon van Wouter en Corneliae was Guilhielmus of Willem Walter Toethuijs den Ouden (1726-1800), gedoopt op 20-08-1726, overleden en begraven te Dussen Muijlkerk op 09-12-1800, 'voort kleet No 2' f 2.-.-. Hij trouwde te Dussen Muijlkerk op 27-04-1752 met 1) Adrianae Staal, geboren 12.1.1731, dochter van Jacobus Franciscus Stael en Petronela van Honsewijk, begraven 20-06-1760 in Dussen Muijlkerk. Na het overlijden van Adriana in 1760 hertrouwde Willem met 2) Dirske Leeggangers, begraven in Dussen Muijlkerk op 03-06-1799 voort kleet No 2 f 2.-.- .
1 LLL. VOOGDIJSTELLING 0145 ORA Munsterkerk: Van Jacobus Staal en Huijmen Toethuijs voor de kinderen van Willem Toethuijs en Adriana Staal, 1768. 0287 ORA Munsterkerk Van Wouter Toethuijs te Munsterkerk en Cornelis Dankers te Loon op Zand als voogden over de kinderen van Willem Wouterse Toethuijs en Theodora (Dirske) Leeggangers, op verzoek van de ouders, 1799.
1 15. PROCURATIE ORA Munsterkerk 0145 Van Jacobus Staal en Huijmen Toethuijs voor de kinderen van Willem Toethuijs en Adriana Staal, 1768.
Willem kreeg bij zijn eerste vrouw Adriana vier kinderen: Walterus, gedoopt 18-01-1753, Wouter Willemse, gedoopt 22-08-1754, Petronella, gedoopt 21-02-1757, Wilhelmus, gedoopt Dussen 20-10-1759, overleden Dussen 25-9-1838.De derde zoon van Wouter en Corneliae was Leonardus Toethuijs (1729-1780), gedoopt op 09-12-1729 en gehuwd te Dussen RK ±1763 met Johanna Staal. Leonardus of Leendert Toethuijs werd begraven te Dussen Muijlkerk op 19-06-1780 met de aantekeningen in het begraafboek: 'voort kleet No 2 f 2.-.- en 3 maal geluijt'. Hij trouwde in Dussen Muijlkerk op 18-02-1764 met Johanna Staal, begraven in Dussen Muijlkerk op 09-10-1804 'voort kleet No 1 f 3.-.-', dochter van Jacobus Franciscus Stael en Petronella van Honsewijk; zij was dus een zuster van de eerste vrouw van zijn oudere broer Willem.
Wouter Willemse Toethuijs (1754-1803) trouwde met Everarda Adriaanse Ouwerkerk uit Almkerk en was de stamvader van de Dongense Toethuijsen.
Wilhelmus de jonge (1759-1838) vond een partner in Geertruida van der Pluijm. Twee van hun dochters trouwde met een Van Biesen, een met 'n Berkenbosch en nog een andere dochter huwde een Van Kleef uit Geertruidenberg.
1 15. INVENTARIS ORA Munsterkerk 0256 Van de boedel van Wouter Willemse Toethuijs en Everdina Ouwerkerk, 1804.
Notarisarchief Dussen: Jan van Biesen gehuwd met Adriana Ouwerkerk, Johanna Toethuijs, Willem Toethuijs, Cornelis Huibertus Verbunt gehuwd met Adriana Toethuijs te Dongen, verkopen aan Kuijntje Schalken weduwe van Hendrik van Honsewijk, een perceeltje bouwland groot 0.04.07 ha in de ZHPOlder voor ƒ 45,- , 16-08-1830.
Van Wouter en Corneliae zijn ook nog twee dochters bekend.Nageslacht van Leendert en Johanna
Het eerste kind was een dochter Corneliae Toethuijs (1764-1844) die in het huwelijk trad met Leonardus de Bodt. Uit di huwelijk werden 4 kinderen De Bot geboren.
Hun tweede dochter Petronella Toethuijs (1765-1798) trouwde met Willem Boor de molenaar van de Oliemolen in de Dorpsstraat. Zie voor meer informatie de separate webpagina De Oliemolen. 1 13. TESTAMENT ORA Munsterkerk 0549 Van Willem Boor en Pieternella Toethuijs, 1806. Leendert's en Johanna's kleindochter Anna Maria Boor was eigenaresse van herberg De Zwaan (met Raadkamer) aan de Sluis.
Het derde kind was weer een dochter Elisabetha Toethuijs (1767-?) die een partner vond in Wouter de Bodt zoon van Jan de Bodt en Adriana Strijp. Ook in dit geval werd het gezin gezegend met een viertal kinderen De Bot.Hun vierde kind was een zoon Jacobus Leenderse Toethuijs (1773-1835) gehuwd met Maria Gerritse Lensvelt, was de stamvader van zowel de Amsterdamse- als de Heusdense-tak van Toethuijs. Jacobus woonde met zijn gezin aan de dijk in de Dorpsstraat (H154-H155) ter hoogte van de Putten en was daarbij de buurman van Antonie van Dijk de molenaar van korenmolen De Gunst. Voor de aankoop van deze woning hadden zij in 1829 ƒ 600,- geleend van de gebroeders Leen en Jan de Bot.
In oktober 1828 woedde een hevige brand aan de dijk bij de Putten en de Hoogendijk, de winkel van Jan Beerens, het huis van Jacobus Toethuys en de schuur van molenaar Antonie van Dijk met nagenoeg alle huisraad, winkelgoederen, bouwgereedschappen, graan, hooi en brandhout gingen in vlammen op. De omliggende panden, waaronder ook de grote boerderij van Antonie van de Pluijm, bleven door de ijverige hulp van de buurtbewoners gespaard. De schade bedroeg niettemin ƒ9.000. Het huis, de winkelwaren en meubels van Jan Beerens, alsmede de schuur van Antonie van Dijk en zijn roerende goederen, waren voor brandschade verzekerd, doch de overige goederen niet. De oorzaak van de brand bleef onbekend.Niettemin zal de woning van Jacobus Toethuijs en Maria Lensvelt weer herbouwd zijn, want na hun overlijden bleef hun vermoedelijk ongehuwde zoon Leonardus Jacobusse Toethuijs (1801-1873) in het huis wonen. Toen deze in 1873 kwam te overlijden vond op 3 mei 1873 eerst provisionele verkoop plaats voor Toethuijs, een week later gevolgd door de verkoop van Leonardus' meubilair voor een bedrag van ƒ 73,10 en weer een week later, op 17-05-1873, de finale verkoop van het huis etc., kadasternummer H154-155, groot 0.14.07 ha, aan Ferdinandus van Dijk, bakker te Dussen, voor ƒ 1815,-.
Notarisarchief Dussen: Jacobus Toethuijs gehuwd met Maria Lensvelt verkopen aan Leonardus Leonarduszoon de Bot en aan Johannes Leonarduszoon de Bot een perceel bouwland groot 0.31.27 ha in het Klein Zuideveld voor ƒ 200,-, 16-12-1829.
Testament Jacobus Toethuijs 10-07-1835. Testament van Maria Lensvelt echtgenote van Jacobus Toethuijs, 2-11-1842.
De jongste zoon van Leendert en Johanna genaamd Hieronimus Toethuijs (1777-1861) was getrouwd met Agatha Castelijn en woonde in een pand ten oosten van het Kasteel, tussen het Kasteel en de hoeve van Van Honsewijk/Van Schendel. Hieronimus was echter in 1830 ook eigenaar van de herberg De Posthoorn op de hoek van Nieuwesteeg en de Dussendijk. Verspreid door Dussen had hij ruim 15 hectare grond in eigendom waarmee hij boven het gemiddelde boerenbedrijf (12 hectare) in Dussen uitstak. Heijmen Toethuijs was in 1859 kerkmeester.Heusdense - en Amsterdamse Toethuijstak
Kleinzoon Gerardus Toethuijs (1800-?), gehuwd met Christina Wilhelmina Stael, winkelier en aardappelverkoper, was de eerste Toethuijs die zich in Amsterdam vestigde. Zijn jongere broer Joannes Toethuijs (1805-1864) trouwde met Anita van Delft uit Heesbeen en verspreidde zodoende de geslachtsnaam in het Heusdense. Overigens kwamen twee leden van Heusdense Toethuijs-tak eind 1944 om bij de Raadhuisramp van Heusden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Raadpleeg voor meer detailinformatie over de Heusdense - en Amsterdamse Toethuijstak het volledige stamboomoverzicht via de internetlink onderaan deze internetpagina.Het zijn vooral de kinderen van Hieronimus en Agatha die voor het geslacht Toethuijs in Dussen enige voetsporen hebben nagelaten, ook al waren dit dan voornamelijk dochters.
Blijkens het Notarisarchief Dussen: Verkocht de familie [Hijmen] Toethuijs op 1 april 1854 aan Adriaan Gerritse Lensvelt, zoon van Gerrit Janszoon Lensvelt en Maria Jacobusdochter Lensvelt, een huis met erf, kadasternummer H122 en H698, voor ƒ 1300,-. Dit was de later zo bekend geworden herberg De Posthoorn, in de volksmond De Zeeman genoemd, die dus vanaf 1854 tot aan de opheffing in 1970 in het bezit van de familie Lensvelt (Adriaan - Jan - Janske) is gebleven.De enige zoon van Hieronimus en Agatha, Leonardus Hijmen Toethuijs (1813-1893), ongehuwd, overleed op 80-jarige leeftijd in Zundert. Hij woonde aan de dijk, tegenover het postkantoor en naast de tuinderij van Van Moergestel. Hij had dit pand dat kennelijk als herberg gebruik werd in 1862 aangekocht van Cornelis Janse van Dijk. In dat jaar vond de overdracht plaats van een huis, erf en tuin voor ƒ 1600,- door Cornelis Janse van Dijk, tapper te Dussen, aan Leendert Heijmenszoon Toethuis, landbouwer te Dussen. Kadastraal bekent onder nummers: H198, H208 een naastgelegen tuinperceel en perceel H733. Dit onroerend goed was bij de eerste kadastrale opmeting omstreeks 1830 in bezit van de kinderen van Hendrikus van Dongen (huis met erf) en van Jan Adriaan Nollen (naastgelegen tuinperceel). Deze Hendrikus van Dongen was mogelijk een zoon van Richardus van Dongen en Petronella Schuts later gehuwd met Huijmen Toethuijs. Echter, Leonardus kwam na verloop van tijd waarschijnlijk in financiëel zwaar weer terecht want in maart 1871 werd door de aangestelde curator, zijn zwager J.F. van Mol, voor Leonardus zijn eigendom: zijnde het huis, erf en tuin, kadasternummer H198, H208 en H732, groot 0.16.55 ha, voor ƒ 2200,- verkocht aan klompenmaker Willem van Nunen die er zijn klompenfabriek in stichtte. Van Nunen betaalde ƒ 1000,- contant en bleef ƒ 1200,- schuldig met hypotheek. Mogelijk is Leonard kort na de verkoop uit Dussen vertrokken. Bekend is dat hij zich op 6 oktober 1892 vanuit het West-Brabantse Rucphen in Zundert vestigde alwaar hij op 16 maart 1893 op 80-jarige leeftijd is overleden.
Heijmen's en Agatha's oudste dochter Joanna Toethuijs (1809-1858) woonde in de Dorpsstraat maar verkocht in 1853 voor ƒ 1200,- haar bezittingen wegens vertrek naar Venlo in Limburg aan haar schoonbroer Jordanus van Beurden, gehuwd met Petronella Toethuijs (1815-1873), die er een hotel met ijzerwinkel in stichtte. Mogelijk werd het pand door Joanna en haar man reeds als zodanig uitgebaat, maar zeker is dit niet.
Dochter Theodora Toethuijs (1811-?) trouwde Johannes Vermeulen en verhuisde naar de Haarlemmermeerpolder.
Dochter Joanna Adriana Toethuis (1817-?), het petekind van smid Hubertus van Es, huwde Pieter Francois uit Lage Zwaluwe en verhuisde naar West-Brabant.
Dochter Waltera Toethuijs (1819-1865) huwde met Johannes Franciscus van Mol en waren de ouders van Hieronimus Leonardus van Mol. Zie voor meer informatie de separate website Geslacht Van Mol.
Haar zus Wilhelmina Toethuijs (1821-1911) trad in het huwelijk met Adriaan Verschure uit Waspik. Wilhelmina werd maar liefst 90 jaar. De gezusters Waltera en Wilhelmina woonden naast elkaar in het Rommegat (later klompenmakerij Adriaan Lensvelt en boerderij Piet Heijmans).Van Adriaan en Wilhelmina is bekend dat zij regelmatig hypothecaire geldleningen verstrekten aan diverse personen. Met J.H. Sprangers, burgemeester te Dussen, en J.A. van Hooft, ontvanger der directe belastingen te Dussen, als getuigen vond in 1862 overdracht plaats van een perceel weiland in het Groot Zuideveld, kadasternummer H594-595 groot 1.13.30 bunder, voor ƒ 2500,- door Maria van Dinteren weduwe van Gerrit Richarduszoon Lensvelt aan Wilhelmina Toethuijs uit Dussen. Het betrof land in Dussen Binnen ten zuidoosten van de hoeve van Stael, vlak bij een drietal percelen die in 1830 eigendom waren van haar vader. In 1871 lieten Wilhelmina Toethuis en van Adriaan Verschuren uit Dussen testament maken. Op 01-05-1885 deed Wilhelmina dat nog eens over. (zie: Notarisarchief Dussen).
Helena of Leena (1734-1770), gedoopt 17-09-1734, begraven Dussen Muijlkerk 05-05-1770, gehuwd Dussen RK ±1763 met Jan Rijke of Joannis Rijcke. Uit dit huwelijk 4 kinderen: Wilhelmus 4-8-1764, Wolterus 3-11-1765, Wolterus 11-1-1767, Anna 7-12-1769.
Bronnen