De school in Dussen Binnen

Openbaar onderwijs voor jongens en meisjes te Dussen

Vermoedelijk werd er in Dussen Binnen al in 1632 les gegeven aan alle kinderen uit Muilkerk en Munsterkerk. Nog in 1713 werd verklaard dat het schoolhuis aldaar uit de gemeenschappelijk kas van de beide gemeentes (Munsterkerk en Muilkerk) was gebouwd en onderhouden werd.

Schoolmeesters in Dussen Binnen (Wijk A)
Bij de kerkvisitatie van Dussen Muilkerk in 1572 was er sprake van een pastoor (alhoewel geen naam genoemd), koster De Bruin, schoolmeester Johan van Mechelen, twee kerkvoogden en H.Geestmeesters.
Vanaf 7 oktober 1632 Mr. Bastiaan Willemse, schoolmeester-chirurgijn. Vertrokken naar Werkendam als secretaris. Op 1 augustus 1639 verkocht hij zijn huis, dat bij de pastorie gelegen was, aan zijn opvolger:
Lammert Hendriksz. Van Vessem.
In 1648 Mr. Jacob Hulstman schoolmeester van Dussen.
Op 22 december 1648 werd een kind gedoopt Dingena met als ouders Mr. Moses Lagrou (schoolmeester) en Jenneken Dingemans. In 1671 bekleedde hij nog steeds dit ambt al was hij daarnaast ook chirurgijn en schilder. Hij genoot voor zijn tijd een flink traktement van: f 100 's-jaars benevens vrije woning Hof en Boomgaard, vergoeding als koster en voorzanger met daarbij nog verschillende emolumenten als doodgraver, klokkeluider of –steller, het verzorgen der begrafenissen, met de daaraan verbonden verhuring van 't doodkleed en de rouwmantels. Ook mocht hij de schoolgelden houden, terwijl de diaconi voor de arme scholieren betaalde. Voorts leverde hij papier, pennen en inkt, vermaakte pennen en verrichtte schrijfwerk voor de kerkmeester. Zijn huisvrouw Jenneken Dingemans bracht daarbij met haar 'nai- en spelde-werck-school' ook nog wat in.
Wellicht dat er in 1661 naast Lagrou ook nog een hulponderwijzer was aangesteld maar het is ook mogelijk dat Lagrou om wat voor redenen dan ook tijdelijk vervangen is geworden door Mr. Jan Peters van Ippel van wie op 13 februari 1661 een zoon, Leendert, gedoopt werd in de hervormde kerk in Dussen Binnen.
In verband met zijn zwakke gezondheid werd Lagrou tijdelijk waargenomen door Mr. Peter Hagoort, gewezen schoolmeester uit Doeveren, telg uit een bekend schepengeslacht in 't Land van Heusden.
Na het overlijden van Moses Lagrou op 24 juni 1709 werd deze opgevolgd door:
Jacobus Hagoort (1680-1753), onderwijzer/koster/armmeester die weer werd opgevolgd door: zijn zoon Pieter Hagoort, tevens belastinggaarder en koster en na diens overlijden in 1782 door:
diens zoon Jacobus Hagoort (1753-1814), gewezen schoolmeester te Uitwijk, tevens koster in Dussen Muilkerk.

In het tijdschrift 'Bijdragen ter bevordering van het onderwijs en de opvoeding, voornamelijk met betrekking tot de lagere scholen in Holland', uitgave mei 1818 werd een vergelijkend schoolonderzoek gepubliceerd over de jaren 1807 en 1817. De staat van het onderwijs in Dussen was verbeterd van 'slecht' in 1807 naar 'goed' in 1817. Dat kwam waarschijnlijk door het feit dat de ongekwalifeerde onderwijzer (Jacobus Hagoort) van 1807 na zijn overlijden in 1814 vervangen was door een leerkracht (Adam van Bergeyk) met de kwalificatie 3de rang; deze kwalificaties liepen van rang 4 tot rang 1.

Informatie uit Aardrijkskundigwoordenboek van Van der Aa
Hank (1838) 70 huizen, 80 gezinnen, 390 inwoners, school (wijk C) met 55 leerlingen.
Dussen (1838) 285 huizen, 343 gezinnen, 1610 inwoners, school Muilkerk (wijk A) met 50 - voornamelijk protestantse - leerlingen.
In de meest volkrijke wijk B van Dussen werd pas in 1861 door de Zusters van Liefde een meisjesschool gesticht, terwijl voor de jongens zes jaar later, in 1867, een openbare school aan de dijk werd geopend. Het is niet helemaal duidelijk waar deze kinderen voordien naar school gingen. Er zullen ook wel katholieke kinderen naar de school in wijk A gegaan zijn, maar gezien het leerlingenaantal van deze openbare school met protestantse inslag in Dussen Binnen - 50 ten opzichte van 55 in het destijds kleinere Hank - , rijst het vermoeden dat er mogelijk voor de katholieke kinderen uit Wijk B elders onderwijs gegeven werd. Wellicht gebeurde dat door de pastoor - tot 1608 was in Dussen een pastoor aanwezig - in zijn pastorie aan de Sluis, op de plaats waar later de kerk gebouwd zou worden, of in de schuurkerk, "gelegen ten westen van de Gantel en ten noorden de dijk". Deze schuurkerk stond in de Dorpsstraat nabij de Sluis, mogelijk tegenover (thans) de bloemenzaak Marangerie. In 1760 werd een nieuwe kerkschuur tegen de r.k.-pastorie aangebouwd en in 1826 belangrijk vergroot. Bewijzen voor deze speculaties zijn echter niet gevonden. Het is echter ook mogelijk dat het aantal leerlingen in Dussen door Van der Aa niet juist is weergegeven (zie bericht hieronder)

In het tijdschrift 'Bijdragen ter bevordering van het onderwijs en de opvoeding, voornamelijk met betrekking tot de lagere scholen in Holland', uitgave 1815 werd geadverteerd met de vacature voor de school in Dussen in het schooldistrict nr. IX van A.J. Berkhout. DUSSEN. Door het overlijden (maart 1814) van Jacobus Hagoort [II], was de school alhier tot dusverre vakant en werd provisioneel waargenomen. Thans worden Sollicitanten opgeroepen ter vervulling dier vacature. Behalve vrije woning en andere emolumenten is het vast tractement bepaald op ƒ 150,-. 's Winters kan men op 100 kinderen rekenen. Zij die eene akte bezitten van den derden rang, en voldoende getuigschriften van hun zedelijk gedrag, moeten zich aangeven voor of op den 17 Maart aanstaande, bij den Heer Burgemeester der plaats, terwijl op den 22 daaraan volgende het vergelijkend examen zal gehouden worden. Februari 1815.

Als ondermeester was werkzaam Cornelis van Zon, den 12. Oct. 1814, oud 24 jaren, geexamineerd in de Monden van den Rijn. Ondermeester te Dusfen.

Twee jaar later werd volgens het zelfde blad in de vacature voorzien. VIII Distr. A.J. Berkout. DUSSEN. Op autorisatie van Z. Exc. den Heer Commissaris Generaal voor het Onderwijs enz.,is alhier, na vooraf gehouden vergelijkend examen, waartoe zich hadden aangegeven: Hendrik Kater, openbaar Onderwijzer te Delfgouw, thans te Vlaardingen, bezittende den tweeden rang, Frans Donkers, openbaar Onderwijzer te Meeuwen, Pieter Joan Dingemans, J. G. Schultz en Philip Willem van der Horst, toen Ondermeesters, bezittende den derden rang, en nu reeds elders geplaatst, tot openbaren Ouderwijzer aangesteld Adam van Bergeyk, openbaar Onderwijzer van den derden rang te Meeuwen. April 1817.
Het betekende een aanzienlijke salarisverbetering voor Adam van Bergeyk die in een vergelijkbare functie aan de school in Meeuwen zo'n 100 gulden per jaar ontving en in Dussen een jaarsalaris van 150,- kreeg.

In 1818 werd het schoolgebouw met interieur en onderwijzerswoning in Dussen Binnen geheel vernieuwd.

In augustus 1819 vraagt A. Van Bergeyk, Onderwijzer der jeugd te Dusfen, achtfte Schooldistrict van Noord-Braband, tegen den eerften November aanftaande, eenen Onderwijzer, liefst van den derden rang, en in ftaat om ook in de Franfche Taal te onderwijzen Adfpiranten worden verzocht, zich in perfoon of door gefrankeerde brieven, met de noodige getuigfchriften, in tijds bij den Onderwijzer te Dusfen aan te melden.

In 1820 doet de in 1818 aangestelde schoolopziener van het Achtste District (waaronder Dussen valt) verslag van zijn eerste indrukken. Hij rapporteert ook over meester Van Bergeyk in Dussen. 'De werkzame en zachtzinnige BERGEYK te Dusfen, weet zich zoo juist in de kinderlijke denkbeelden te verplaatfen, en sticht daardoor onberekenbaar veel goeds. Hij blijve zoo voortgaan en verbetere, daar waar volgens aanwijzing te verbeteren is; hij bevindt zich op het regte spoor'.

In 1822 verwierf hij de tweede rang. Adam van Bergeyk, den 16. Oct. 1822, oud 35 jaren, geëxamineerd in Noord-Braband. Onderwijzer te Dussen. Bezat den derden rang.

Hij werd geassisteerd door Gijsbertus Wilhelmus van Dugteren, den 28 April 1824, oud 31 jaren, geëxamineerd in Noord-Braband voor de 3de rang, ondermeester te Dussen, 1 Juli 1824, bezat 4de rang. Van Dugteren solliciteert in september 1824 op een post in Heyningen.
Andere assistenten waren:
Arnoldus 't Hooft, 18 jaar, geëxamineerd NB, per 15-4-1825 kweekeling te Dussen.
Adrianus van Wijk, 16 jaar, geëxamineerd NB, per 10-10-1827 kweekeling te Dussen.
P.J. Verschoor, 18 jaar, geëxamineerd NB, per 16-10-1833 ondermeester, bezat 4de rang te Dussen.
Evert van Bergeijk, 17 jaar, geëxamineerd NB, per 19-7-1835 kweekeling te Dussen.

Evert van Bergeijk, 18 jaar, geëxamineerd NB, per 3-8-1836 ondermeester, bezat 4de rang te Dussen.

Voor de 'Gekwetsten en de nageblevenen de gesneuvelden' in de oorlog tegen België werd in 1833 door de onderwijzers in het VIIIste District (Noord-Brabant) een inzameling gehouden. Meester Van Bergeijk collecteerde 8 gulden bij elkaar voor het goede doel.

In 1837 wordt een nieuwe classificatie ingevoerd voor de scholen. De school in Dussen Binnen wordt dan gerangschikt onder klasse 1 (op een schaal van 1 tot 3).

Omstreeks 1840 werd de school in Dussen Binnen belangrijk verbeterd.

In 1843 werd een vergelijkend schoolonderzoek gepubliceerd over de jaren 1818 en 1843. Door de opening van een nieuwe school in Hank was het aantal leerlingen in Dussen behoorlijk teruggelopen van 110 (1818) naar 75 (1843). Hierdoor was ook het aantal klassen van 2 naar 1 teruggebracht, waarin echter wel onderwezen werd door een meester van de 2de rang. De staat van het onderwijs werd zowel in 1818 als 1843 als goed gekwalificeerd. Door de vernieuwing van de school in 1818 was de kwaliteit van het schoolgebouw en de onderwijzerswoning wel belangrijk verbeterd van matig in 1818 naar goed tot zeer goed, met de aantekening dat het schoolmeubilair in 1843 nog steeds matig van kwaliteit was.

VIII Distr. H.E. Verschoor. DUSSEN vacant November 1843.

V111 Distr. H.E. Verschoor. DUSSEN BINNEN. Ter vervulling van de vacature der Openbare school alhier worden opgeroepen sollicitanten van den eersten of tweeden rang, om zich, vóór of op den 25 April aanstaande, in persoon of met vrachtvrije brieven, aan te geven bij den Burgemeester der Gemeente, P.J. Stael, met acte van toelating, benevens bewijzen van goed zedelijk gedrag en geschiktheid tot het geven van een klassikaal en oordeelkundig onderwijs. De voordeelen van dezen post zijn: 1°. Gemeente-jaarwedde ƒ 150; 2°. toelage voor schoolverwarming ƒ 26; 3°. voor onderwijs van kinderen van onvermogenden ƒ 50; 4°. schoolbehoeften aan kinderen van bedeelden ƒ 14, en 5°. schoolgelden (tegen 5, 7½ en 12½ cents per week), geschat op ƒ 120. De dag van het vergelijkend examen zal aan ieder der sollicitanten worden opgegeven.

DUSSEN-BINNEN. Op den 24 Mei 1844 werd alhier het vergelijkend examen gehouden van 19 sollicitanten naar de vacante Openbare school; van deze hebben vooral drie: van der Beek, van Haaften; Beijers, van Tholen en Steijnis, van Breda, zich zeer loffelijk onderscheiden. (Zij zijn allen door de Gemeente en het Bestuur gastvrij ontvangen.) Bij besluit van Heeren Gedeputeerde Staten van den 6 dezer is het Plaatselijk Bestuur van Dussen, op autorisatie van Z. E. den Minister van Binnenlandsche Zaken, gemagtigd tot de toelating en aanstelling van Johannes van der Beek, Bezittende den tweeden rang, tot openbaar onderwijzer te dezer Plaatse. De nieuw aan te stellen onderwijzer kon rekenenen op een rijksbijdrage in zijn jaarwedde van ƒ 100,-

In 1845 werd J. van der Beek aangesteld als onderwijzer van de openbare school in Dussen Binnen.
In dat zelfde jaar werden ook verbeteringen doorgevoerd aan schoolgebouw en interieur, alsmede de onderwijzerswoning.

In 1850 verscheen een publicatie van zijn hand getiteld Handleiding tot beoefening der Engelsche Taal.
Advertentie in Arnhemsche Courant, 30-7-1850.

Nicolaas Kauwenberg, den 30 April 1851, oud 18 jaren, geëxamineerd in Noordbrabant. Ondermeester te Dussen. Bezat den vierden rang.
Jacobus van den Hill, den 4 Augustus 1852, oud 22 jaren, geëxamineerd in Noordbrabant. Kweekeling te Dussen.

In 1857 was J. van der Beek bestuurslid van het pensioenfonds (27 leden) voor onderwijzers in het district Heusden. Dit fonds voorzag in een eenmalige overlijdensuitkering voor leden van 1ste, 2de en 3de rang, van respectievelijk 71, 64 of 52 gulden.

Adriaan de Graaff, den 8 October 1856, oud 18 jaren, geëxamineerd in Noordbrabant. Kweekeling te Dussen.
In 1858 behaalde hij de 3de rang.
Op 1 Aug. 1862 is Adriaan de Graaf hulponderwijzer te Dussen toegelaten als lid der 4de klasse.
Medio 1868 was hij nog steeds in dezelfde functie aan de school verbonden.

Op 8 Aug. 1863 J. van der Beek onderwijzer te Dussen, bestuurslid van het Onderlinge Overlijdensfonds van N.B. Onderwijzers.

Beek, Otto Willem van der, geb. 18 Junij 1848, geëxamanineerd in 1867 in Noord-brabant, te Dussen. Noordholland, Hoorn.

Dussen 19 Aug. 1865. Door den Raad dezer gemeente is besloten eene derde openbare school op te rigten. Er bestaat evenwel groote behoefte, om eene der twee andere schoollocalen en woning aanmerkelijk te verbeteren. Bereids, verneemt men, worden daartoe ook maatregelen genomen.
Op advies van de schoolinspectie werd in de meest volkrijke wijk B van de Gemeente Dussen in 1867 een school voor openbaar lager onderwijs geopend. Er waren al scholen in wijk A (in Dussen Binnen met onderwijzer J. van Beek) en wijk C (Hank met onderwijzer G. van Heeswijk).
In de 19de eeuw was het vooral meester Johannes van der Beek die zijn stempel drukte op het onderwijs in Dussen Binnen. Vóór meester Van der Beek was Adriaen van Bergeijk er geruime tijd onderwijzer. Een van bekendste leerlingen van deze school was de latere theoloog Prof. Dr. Izaäc van Dijk, in 1847 geboren als zoon van Johannes van Dijk en Cornelia van Edenburg en woonachtig in de Jannahoeve. Zijn ouders behoorden tot de boerenstand en mochten zich in de algemene achting van hun dorpsgenoten verheugen. Izaäc groeide met nog vijf broertjes en zusjes op, ging bij dominee Westhoff ter catechisatie en was leerling op de openbare school bij Meester van der Beek.
Meester Van der Beek vierde in 1885 zijn 40-jarig jubileum. Het werd een waar volksfeest met felicitaties van veel vakgenoten. Het Dussense Mannenkoor onder leiding van directeur Antoni van Honsewijk zong de jubilaris geestdriftig toe met een lied waarvan de tekst was opgesteld door zijn collega meester Vlam van de school aan de Dijk.

DUSSEN De heer J van der Beek hoofd der school te Dussen -binnen (Land van Heusden) hoopt op 18 Januari 1885 zijn 40 jarig onderwijzersfeest aldaar te vieren.

DUSSEN 13 Jan 1885 ’t Was heden feest in deze gemeente De algemeen geachte heer J van der Beek mocht het voorrecht smaken den dag te herdenken waarop hij voor 40 jaren aan het hoofd der openbare school te Dussen binnen was opgetreden. Reeds vroeg in den morgen was oud en jong in de weer om het dorp een feestelijk aanzien te geven In den loop van den dag ontbrak het hem verder niet aan bewijzen van belangstelling en waardeering t w van het gemeentebestuur dat de jaarwedde verhoogde van het schooltoezicht waarbij hem door den arrondissements-schoolopz den heer A Blok namens de Hooge Regeering een fraai boekgeschenk werd toegezegd, de districts-schoolopziener heer Sassen was tot zijn leedwezen verhinderd tegenwoordig te zijn, van de ingezetenen oud-leerlingen en leerlingen die hem prachtige geschenken aanboden en van de gezamentlijke hoofden van scholen in het arrondissement Heusden die hem mede met een stoffelijk bewijs hunner belangstelling vereerden en van wie enkelen waren opgekomen om den jubilaris persoonlijk te complimenteeren Ook de nog met jeugdigen ijver bezielden oude heer J Blok uit Werkendam vroeger hoofd eener school behoorde tot dit getal. Droegen allen bij tot het welslagen en de opluistering van het feest een woord van lof mag zeker niet onthouden worden aan Dussen’s mannenkoor met zijn verdienstelijken directeur den heer Van Honsewijk dat een prachtigen feestzang ten gehoore bracht waarvan de woorden vervaardigd waren door den heer De Vlam hoofd eener school in dezelfde gemeente en dat verder in het schoollokaal nog enkele schoone liederen deed hooren hetwelk de feestvreugde van den avond nog aanmerkelijk verhoogde. Voorzeker zal deze dag bij den heer Van der Beek en zijne familie en bij de Dussenaren nog lang in aangename herinnering blijven. Onder de verrassingen den 13 Jan 1885 den heer J van der Beek alhier bereid behoort ook deze: Per postpakket ontving de jubilaris een kistje sigaren met het volgende etiket op moire papier in gouddruk Feestsigaren den wel edelen heer J van der Beek aangeboden bij gelegenheid van zijn 40-jarig jubile als hoofdonderwijzer door zijn vriend M de Jongh te Heusden. Aan den binnenkant van het deksel: Er zijn dagen in het leven aan welke wij zóóveel te danken hebben dat hun datum als met onvergankelijk schrift in onze ziel gegrift werd Dagen waarop wij zoo vaak zij wederkeeren ons weder jong en beter gevoelen waarop iets van den ouden gullen lach van voorheen tot ons wederkomt Zulk een dag was voorwaar de 13e Januari 1884 voor den jubilaris. Op het deksel staat Zoo ergens bloemen bloeien Voor d’ adeldom der ziele Voorwaar U kroonen zij ! Deze attentie van den heer De Jongh werd met veel sympathie opgemerkt door tal van genoodigden.

DUSSEN 31 Oct 1889 Gisteren was het feest in H Maria Polder onder deze gemeente en geen wonder het hoofd der openbare school in dat deel der gemeente de heer G van Heeswijk had het zeldzame voorrecht den dag te herdenken waarop hem vóór vijftig jaren het bestuur dier school werd toevertrouwd.
In maart 1891 kwam hij te overlijden, 77 jaar oud.
DUSSEN 1891 Tot hoofd der school in wijk C dezer gemeente in plaats van wijlen den heer G van Heeswijk is benoemd de heer A Broeders te Teteringen.
DUSSEN 1894 Door den Raad dezer gemeente zijn voor de school wijk C alhier met hoofd de heer A Broeders benoemd tot onderwijzers de heeren: C J H Bogaerts van ’s-Bosch en J van de Wiel van Vlijmen.

DUSSEN 18 Dec 1890 In de openbare vergadering van den raad dezer gemeente dd gisteren is benoemd tot onderwijzer in de openbare school in wijk A dezer gemeente (hoofd de heer J van der Beek) de heer B M de Moor te Drongelen.

Dussen 25 Feb. 1893. Naar ons bericht wordt, is door den heer J. van der Beek, hoofd der eerste openbare school aldaar, tegen 1 Mei a.s. ontslag gevraagd uit zijne betrekking. Sedert den aanvang van 1845 is hij in die gemeente met den meesten ijver werkzaam en heeft zijn onderwijs onmiskenbaar de beste vruchten gedragen; geen wonder dan ook, dat men algemeen in die gemeente met leedwezen het plan heeft vernomen.

DUSSEN 1893 De herfst, hoe bedrieglijk schoon hij zich andere jaren aan ons wist voor te doen heeft ditmaal zijne natuur niet verloochend. De menschen maken nu ook meer spoed dan gewoonlijk om de veldvruchten binnen te krijgen Het best is dat te merken op de scholen Hier althans is het schoolverzuim zoo groot als het den geheelen zomer niet geweest is Ongeveer 50% van al de leerlingen blijft thuis.

Na zijn pensionering in 1893 werd Van der Beek opgevolgd door L. van Binsbergen en later door C. Godtschalk en vanaf 1911 door Petrus A.M. Michaël. Hulponderwijzers waren onder meer: A. de Graaf, J.C. Bouman uit Nieuw-Beijerland, B.M. de Moor uit Drongelen vanaf dec 1890, C.P.V. van Altena uit Vlaardingen, A. Roubos uit Dussen, Klazina Pruijt uit Lekkerkerk en ten tijde van sluiting van de school Mej. Cornelia M.M. (Nelly) van der Pluijm uit Hank. Daarnaast gaf de ongehuwde naaister Kee de Bodt uit de Dorpsstraat, dochter van Leen de Bodt en Adriana Lensvelt, er begin twintigste eeuw onderwijs in nuttige handwerken.
Als bewoners van het schoolhuis A49 of A47 geeft het bevolkingsregister van Dussen (1890-1910) achtereenvolgens aan:
Johannes van der Beek, geboren Leerdam 29-11-1814, NH, hoofd openbare school 1845-1893 met tijdelijke onderbrekingen in 1914 wegens militaire diensplicht en in 1928 wegens ziekte, inwonend waren tevens een oudere zuster en 2 dochters. Meester Van der Beek is in 1893 vertrokken naar Haaften in Gelderland;
De schoolwoning werd toen betrokken door: Jan Cornelis Bouman, geboren Nieuw-Beijerland, onderwijzer te Dussen vanaf april 1891 tot jan 1894 (vertrokken naar Zuilichem);
Lambertus Binsbergen, geboren Ede, afkomstig uit Amsterdam, hoofd openbare school vanaf 1894 tot 1903 (vertrokken naar Wilnis);
Carel Gottschalk, geboren Leerdam, afkomstig uit Woudrichem, hoofd openbare school vanaf 1903 tot 1911 (vertrokken naar Sleeuwijk);
Pieter Adr. Michael, geboren Waalwijk, hoofd openbare school vanaf 1911 tot 1934 (vertrokken naar Soestdijk), tevens inwonend Klazina Pruijt, onderwijzeres te Dussen.

Tot hoofd der openbare school in wijk A dezer gemeente is heden - in plaats van den heer J van der Beek die na ruim 48 jaren dienst op verzoek eervol is ontslagen - benoemd de heer L Binsbergen te Amsterdam. Bron: Algemeen Handelsblad 14-05-1893.

DUSSEN 26 Sept 1895 De vergadering van het Onderwijs Gezelschap in het arr Heusden heden hier gehouden onder het voorzitterschap van den heer Blok arr.schoolopziener was zeer geanimeerd; 40 leden waren tegenwoordig en zij werd bijgewoond door den heer Van Oppenrooij distr.schoolopziener. De beide eerste onderwerpen op het programma voorkomenden n.l. Maatschappelijke en Christelijke deugden op de openbare school en Schoolvergaderingen gaven tot veel discussie aanleiding. Andere punten ter inleiding lieten weinig of geen bespreking toe Er werd besloten de voorjaarsvergadering van 1896 te Woudrichen te houden. Als inleiders van onderwerpen werden aangewezen de heeren De Vlam (rk Dussen) De Kok, Bos, Hengeveld, Binsbergen (opb Dussen) en Van der Wiel (rk Dussen).

In 1896 vond in het Raadhuis van Dussen de aanbesteding plaats van: het verbouwen en vergroten van de school in wijk A en het afbreken van de oude en het bouwen van een nieuwe onderwijzerswoning. Er waren vijf inschrijvers waarvan de laagste waren: de Gebroeders Van der Pluijm Hz uit Dussen voor de school op f 2255,- en de onderwijzerswoning voor f 4412,-. Aan hen werd het werk gegund.

In 1898 verleend Gedeputeerde Staten vergunning aan den heer L. Binsbergen, hoofd der school te Dussen-Binnen, tot het uitoefenen van het beroep van voorzanger der Nederl. Herv. Kerk aldaar.

DUSSEN 1901 Werd er vroeger in deze gemeente aan de openbare school weinig vacantie gegeven en dan nog wel op heel vreemde tijden thans is daarin in verband met de Leerplichtwet verandering gekomen Van 10 tot 24 Juni is nu alhier aan de verschillende scholen vacantie gegeven wat natuurlijk den arbeidenden stand zeer ten goede komt die nu zijn kinderen in den landbouw kan gebruiken waar tegenwoordig vele werkkrachten vereischt worden Een zelfde vacantie wordt nu ook nog gegeven in de maand September wederom in een tijd waarin de landbonw vele krachten vordert Andere gemeenten kunnen hieraan een voorbeeld nemen.
Door de gestadige toeneming der bevolking zal onze gemeenteraad met 4 leden moeten worden vermeerderd en zullen eerstdaags de stemgerechtigden hebben te beslissen wie ze voor die functie waardig keuren.

DUSSEN 22-6-1901 Tengevolge der benoeming van den heer C P V van Altena tot klerk aan ’t Postkantoor te Amsterdam is thans aan de openbare school alhier werkzaam de heer A Roubos die onlangs slaagde voor ’t examen van onderwijzer te ’s- Bosch.
DUSSEN 28-8-1901 De heer C P V van Altena had den 28 Mei 11 met ingang van 1 Juni d a v eervol ontslag gevraagd als onderonderwijzer aan de school wijk A en zulks wijl hij ingaande 1 Juni tot klerk bij de Posterijen was benoemd Toen op 1 Juni dit eervol ontslag nog niet verleend was verliet de heer v A zijne betrekkingen en trad bij de Posterijen in functie. De Raad over dit heengaan gebelgd wees daarop het verzoek om eervol ontslag van de hand en verleende het ontslag met weglating van het woord eervol. Het gewestelijk bestuur heeft evenwel aan dit raadsbesluit zijne goedkeuring onthouden daarbij overwegende dat alhoewel het verlaten eener betrekking nog vóór het gevraagd ontslag is verleend in ’t algemeen afkeuring verdient er in ’t onderwerpelijk geval voor den onderwijzer was force majeure en dat de handeling door den onderwijzer gepleegd op grond waarvan hem een niet-eervol ontslag is verleend niet dien strengen maatregel noch een zoo groote straf kan rechtvaardigen.

DUSSEN Sep 1901 Dank zij de goede regeling der gemeente meente is thans hier weer vacantie Deze is nu zoo geregeld dat deze juist valt in ’t drukste van den tijd Om getrouw schoolbezoek bezoek te bevorderen is zulks ook met het oog op de Leerplichtwet van groot belang.

DUSSEN 1-2-1902 Naar we vernemen is den heer A Roubos onderwijzer alhier de bevoegdheid toegekend om gedurende zijn diensttijd een plaatsvervanger te stellen.
DUSSEN 5-2-1902 Tot plaatsvervangend-onderwijzer aan de school van den heer L Binsbergen alhier is benoemd de heer D Roeland te Wijk.

Dussen 14-10-1902 Door de heeren Ged.Staten dezer provincie is voor den tijd van 5 jaren voor de openbare scholen der wijken A en C wederom vrijstelling verleend tot het geven van onderwijs in de vrije- en ordeoefeningen (vorm van gymnastiek); voor die in wijk B is het wederom verplichtend gesteld.

WIJK 27-5-1903 Onze dorpsgenoot de heer J A van Rijswijk is met ingang van 1 Juni benoemd tot tijdelijk onderwijzer aan de openbare school te Dussen (wijk A).

DUSSEN 24-6-1903 Ter vervulling der vacature ontstaan door het vertrek van den heer L Binsbergen is tot hoofd der school alhier (wijk A) benoemd de heer C Godsschalk onderwijzer te Woudrichem.

DUSSEN 5-8-1903 De dag van den intocht van den Weledelen hoer C Godtschalk als hoofd der O L S wijk A alhier met zooveel spanning door de jeugd verbeid ligt weer achter ons. Scheen het des morgens of het ongestadige weer de feestviering belemmeren zou des middags echter klaarde de lucht op. Ongeveer twee uur vertrok de stoet bestaande uit wielrijders eerewacht te paard schoolkinderen muziek rijtuigen groenmaaksters naar de grens der gemeente. Nadat alhier de jubilaris door den heer G van der Beek (raadslid) verwelkomd was en hem namens de leerlingen door een der meisjes een bouquet was aangeboden nam de terugtocht een aanvang onder het spelen van opgewekte marschen door het Meeuwens fanfarecorps. De heer J Timmermans sprak het nieuwe hoofd bij het binnentreden zijner woning een hartelijk woord van welkom toe. De wensch door hem niet alleen maar door de ingezetenen dien dag zoo dikwijls geuit dat het jonge paar hier nog veel geluk zal smaken en dat het onderwijs van den heer Godtschalk rijke vruchten zal afwerpen zal ook hier niet misplaatst zijn. Eere aan de feestcommissie welke alles in de beste orde geregeld heeft eere aan de burgerij dat de feestdag door geenen enkelen wanklank verstoord is.

De school in Dussen Binnen had dan weliswaar een zogenaamde protestantse inslag maar werd als openbare school ook gewoon door de katholieke kinderen uit de buurt bezocht; zelfs de kinderen van notaris Rietra volgden er onderwijs. Volgens Nolleke Heijmans (1894-?) maakte daar niemand bezwaar tegen, ook de pastoor niet. Maar er werd op school dan ook nooit over de bijbel of zoiets gesproken. Twee keer per week gingen de protetantse kinderen op catechisatie en dan mochten de katholieke kinderen naar huis. Onder leiding van meester Godtschalk leerde Nolleke lezen, schrijven en rekenen. 'Van aardrijkskunde had hij nooit veel meegekregen', bekende hij ruiterlijk. 'Maar dat kon eigenlijk ook niet, want ik was nogal een thuis. Als boerenjongens kregen wij in oogsttijd zes weken landbouwverlof. Dan waren er de vakanties nog en als mijn vader het nodig vond voor het werk hield hij mij ook thuis. Dat kon toen nog, want leerplicht was er nog niet.'

Bron: Dagblad De Stem van zaterdag 2 februari 1980, artikel 'Herinneringen van Brabantse mensen' opgetekend door Toon Kloet.

DUSSEN In de laatst gehouden vergadering van den kerkeraad der Herv gem is tot voorzanger benoemd de heer W Middelkoop in plaats van den heer C Godtschalk die tot organist benoemd werd.

ZALTBOMMEL 23-9-1905 In memoriam Heden 21 Sept werd het stoffelijk overschot van den weled heer J v d Beek op de begraafplaats graafplaats alhier bijgezet Een veteraan in de onderwijzerswereld Geboren te Leerdam 28 Nov 1814 overleden 18 Sept 1905 Waardeerende woorden werden bij de groeve geuit waarna door zijn zoon uit Bodegraven een woord van dank aan de sprekers werd gebracht Tot zijn 22e jaar was hij als leerling later als secondant aan de toenmaals welbekende kostschool van den heer I Voormolen verbonden waarna hij circa 6 jaar als gouverneur ook bij de fam Van Haaften te Haaften werkzaam was 13 Jan 1845 werd hij benoemd als hoofd eener openbare school te Dussen welke betrekking hij met de meeste toewijding tot 1 Jan 1893 vervulde In ruime mate genoot hij de achting zijner collega’s vrienden en autoriteiten en ten volle was hij dit waardig dig hij met zijn werkzamen geest was steeds een aangenaam collega trouw vriend ijverig in zijn betrekking en tevens een zorgvol en liefderijk vader De rust die hij dan gedurende een 12-tal jaren eerst te Tuijl en later nog eenigen tijd te Zaltbommel genoot was welverdiend want van hem kon gezegd worden een welbesteed leven lag achter hem Zijn nagedachtenis zal dan ook bij zijn vrienden in eere blijven Hij ruste in vrede.

Christelijk Nationale School
Bij het verwezenlijken van een zelfstandige Gereformeerde Gemeente in Dussen in 1862 werd ook een commissie gevormd om de mogelijkheden van het stichten van een Christelijk Nationale School te onderzoeken. Commissieleden waren onder meer Ant. van Daalen en gemeenteraadslid Kasper Haspels. Het duurde echter nog tot 1906 alvorens zo'n school ook daadwerkelijk geopend kon worden. De bouwgrond voor de school werd door Gereformeerde kerkenraad beschikbaar gesteld voor 300 gulden. Voor een bedrag van 6.088 gulden werd door aannemer J. van Wijk Gzn uit Wijk de school gerealiseerd. De meesters Van der Zwaal en J. van Noorloos waren de onderwijzers van het eerste uur. De geziene hoofdonderwijzer Van der Zwaal aanvaardde na verloop van tijd elders een betrekking en werd in 1910 opgevolgd door meester Boender. In de twintiger jaren gingen steeds meer hervormde kinderen naar de school in Muilkerk, zodat in 1923 grond werd aangekocht voor een extra klaslokaal dat in 1931 in gebruik genomen werd. Een van de hulponderwijzers was destijds B. van den Hoven die in 1937 meester Boender als schoolhoofd zou opvolgen.

Dussen 15-10-1910. Het doet ons genoegen te mogen vermelden dat de heer C Godtschalk hoofd eener openb school alhier heden morgen in gelijke betrekking werd benoemd te Sleeuwijk Alhoewel het ons leed doet hem te zien heengaan wenschen we den heer G hartelijk geluk met die bevordering.
Meeuwen 14-12-1910 Tot tijdelijk hoofd der openbare school te Dussen (wijk A) is benoemd onze geachte ingezetene de heer Dammers eertijds hoofd der school alhier.

Verslag schoolbezoek te Dussen, gehouden in 1925 door de heeren J. van Steen en F. Janson, waaruit bleek dat de volgende aantallen leerlingen ter school kwamen: bij Michaël 58, Boender 96, van Gool 77, Eerw. Zusters 62.

Discussie in de gemeenteraad in 1928: Rondvraag, de heer Middelkoop vraagt of de Inspecteur op het L O al zijn goedkeuring heeft gehecht aan de benoeming van den onderwijzer aan de school te Dussen-Binnen. De Voorzitter zegt nog niets te hebben gehoord zal evenwel bij den Inspecteur eens telefonisch informeeren. De heer Middelkoop merkt op dat het onderwijs aan de school te Dussen-Binnen veel te wenschen overlaat. Juffrouw Prins heeft alleen 35 kinderen voor haar rekening verdeeld over verschillende lokalen zoodat er van het onderwijs niet veel te recht komt. Spr vraagt of er niet een assisstent benoemd kan worden. De Voorzitter noemt het een moeilijke kwestie, een school met een leerkracht is niet veel, dat is zoo. Een assistent aanstellen is evenwel gevaarlijk Aan de school in den polder is een assistent benoemd op een salaris van f 500 nu dat is veel voor de gemeente. Daar is een assistent aangesteld in het vooruitzicht dat het aan die school in orde komt en er een vaste leerkracht bij zal houden Met de school te Dussen-Binnen is dat evenwel niet zoo daarom is het gevaarlijk een assistent aan te stellen want dan zullen de bijzondere scholen er ook om komen vragen en die hebben er dan ook recht op Het onderwijs is hier toch reeds duur Spr zou de toestand gaarne willen redden doch ziet er vooralsnog geen kans in. Middelkoop Een eenmansschool is niets Geen enkele school verkeerd in de noodzaak om een assistent te vragen, alleen Dussen-Binnen verkeerd in de ongunstigste omstandigheden De toestand is er onhoudbaar De andere scholen zullen niet om een assistent vragen.
Voorzitter Nu spreekt u anders als vroeger U hebt wel eens gezegd als het recht er is moeten zij het nemen. Als wij nu aan die school een assistent gaan geven dan hebben ook de bijz. scholen er recht op en kunnen wij die niet weigeren wij begeven ons op gevaarlijk terrein U zegt wel zij zullen er niet om vragen maar dat weetje niet. Ik moet afraden om er aan te beginnen, het is gevaarlijk een precedent te scheppen. Middelkoop Er zyn nu 35 leerlingen gen met de invoering van het 7e leerjaar komen er 8 bij en dan moet er toch een tweede leerkracht bijkomen. Als ik een betere oplossing wist zou ik je die gaarne aan de hand doen. En wat het precedent betreft dat is er in de polder. Het hek is er reeds van den dam, als de andere scholen het dus vragen willen hebben zij daartoe reeds het recht. Voorzitter Men kan toch voor de openbare scholen alleen geen kosten gaan maken men zal ons zeggen geef ons menschen ook hetzelfde recht. Ik zou er nog eens over nadenken. Middelkoop Ik wil er gaarne eens met den Inspecteur over gaan spreken. Voorzitter Dat is mij best Men moetniet niet vergeten dat wij hier reeds met 7 scholen zitten dat is een geweldig ding en dan zitten we altijd ook nog metden den strop van het electrisch bedrijf. Middelkoop De menschen zeggen kan er voor 35 kinderen nog geen f 500 af terwijl voor een leerling van het gymnasium eenzelfde bedrag is betaald? De polder heeft toch reeds een assistent. Voorzitter Daarmede zijn wij er in geloopen. Als de menschen voor een gedeelte hun kinderen naar Meeuwen naar school wilde sturen dan zou ik er voor zijn direct een contract met Meeuwen te sluiten. Middelkoop Ik wil het gaarne op de goedkoopste manier oplossen Doch zooals U het voorstelt gaat het niet, een gedeelte naar Meeuwen en een ander gedeelte naar de school van mijnheer Boender dan moet daar een lokaal worden bijgebouwd en dan komt de splitsing en moet er een nieuwe school worden gebouwd Het is in het belang van de gemeente het niet zoover te laten komen en er eens goed over na te denken en te overwegen.
De heer v Drunen stemt hiermede in spr ziet dezelfde bezwaren als de heer Middelkoop daarbij een assistent behoeft toch slechts tijdig te worden aangesteld in 1930 komt aan het gesukkel van zelf een einde De heer Middelkoop zou B en W willen opdragen de kwestie eens ernstig te overwegen. De Voorzitter vindt dit goed en zegt alles voor een goede oplossing te voelen maar de kwestie is het onderwijs is reeds duur en om dat vrijwillig nog duurder te gaan maken is een groot bezwaar daarbij bevordert men op die manier de instandhouding van eenmansscholen. De heer Middelkoop zegt dat dit de schuld van de wet is er worden wat leerlingen bij elkaar gezocht en er moet een school komen. De Voorzitter stemt toe dat het zoo is doch er is niets aan te doen maar ten slotte zal de belasting zoo hoog op gevoerd moeten worden dat men de gegoede ingezetenen de gemeente uitjaagt. Besloten wordt deze kwestie nog eens terdege onder de oogen te zien De Raad gaat hierop in geheime zitting.

Nelly van der Pluijm

Op 2-8-1929 werd mej. C.M.M. (Nelly) van der Pluijm uit Hank benoemd aan de school in Dussen Binnen. Cornelia Maria Margaretha van der Pluijm, geboren te Hank op 14 september 1907, was een dochter van Adriaan van der Pluijm, visser/winkelier/kruidenier aan de Buitendijk C132 en Maria Goverdina Zijlmans. Nelly zal bij haar keuze om onderwijzeres te worden ongetwijfeld geïnspireerd geweest zijn door het feit dat ze vlakbij de jongensschool aan de Buitendijk woonde. Dat had namelijk ook tot gevolg dat er van tijd tot tijd een onderwijzer of onderwijzeres bij het gezin 'in de kost' was; commensaal noemde men destijds zo'n kostganger. Haar opleiding genoot ze aan de gerenommeerde kweekschool in Moerdijk bij de Zusters van het Allerheiligst Hart van Jezus. Ze verbleef zes jaar lang (1920-1926) in pension in een dependance in Hooge/Lage Zwaluwe van Pensionaat/Industrieschool Sacré Coeur uit Moerdijk.
Nelly was dus katholiek en het was volgens het hoofd der school, meester P. Michael, gebruikelijk dat protestantse leerkrachten aan de school in Dussen Binnen benoemd werden maar het gemeentebestuur en ook de inspectie zagen geen enkel bezwaar tegen de aanstelling omdat aan deze openbare school ook katholieke kinderen onderwijs genoten. Bij het sluiten van de school, in mei 1934, sprak een van de kinderen Nelly toe: 'Beste Juffrouw, namens alle kinderen van deze school, wil ik u dit klein cadeautje aanbieden en u hartelijk bedanken voor alles wat u voor ons hebt gedaan.' Ze deed haar mooie woorden vergezeld gaan van een prachtig klokje een een fijne bloem, vermeldt het krantenbericht.
Gelukkig vond Nelly al snel tijdelijk werk in Raamsdonksveer maar op 24 oktober 1934 verhuisde ze naar Erica, gemeente Emmen in Drenthe om aldaar les te gaan geven. Ze verbleef er in pension op het adres Kerkweg 242. Later woonde ze aan de Kerkweg nr. 24 en daarna aan de Kerklaan. Volgens andere bronnen woonde ze “op kamers” bij de plaatselijke huisarts dokter Huisman. Deze dokter Huisman woonde echter niet op adres Kerkweg 242. Ze raakte bevriend met het gezin van de hoofdonderwijzer meester Lange. De kinderen van het gezin Lange noemden haar dan ook Tante Nelly. Ze was als jonge werkloze onderwijzeres uit het Brabantse land gehaald voor een tijdelijke baan aan de R.K. lagere school in Erica. Maar tijdelijk werd wel heel lang tijdelijk, want ruim veertig jaar heeft ze aan de zelfde school gestaan! In Erica had ze echt haar plekje gevonden. Ze bleef ongehuwd maar was zeer actief in het verenigingsleven, zoals gidsen, caritas enz. Daarnaast was ze een vroom en sociaal bewogen vrouw. In de oorlog 1940-1945 heeft ze menigeen geholpen, zowel financieel als materieel. Na haar pensionering is ze naar Emmen vertrokken maar werd regelmatig opgehaald voor familiebezoeken en verjaardagen te vieren want tante Nelly hoorde erbij.
Haar vakanties en de feestdagen bracht ze meestal door bij familie en vrienden in Brabant. Broer de Witt (96 jaar in 2024) wist te vertellen dat Nelly wel eens bij zijn Tante Rie de Witt en Ome Piet van Dongen kwam, destijds hun buurman en oom en tante en wonende aan de Straatweg. Haar bezoek was mede ingegeven door het feit dat daar tevens Jo van Onsenoord (ook schooljuffrouw) inwoonde. Jo Boom-van der Pluijm was een nichtje van Nelly van der Pluijm. Zij mocht vroeger, samen met een zusje of broertje, twee weken op vakantie bij tante Nelly in Drenthe. Toen Nellie op latere leeftijd ziek werd, heeft ze de wens geuit om in alle stilte begraven te worden.

Op de foto uit 1939-1940: links Nellie van der Pluijm en midden Jo van Onsenoord (overleden in 1942), de persoon rechts is onbekend. Collectie Walter van Dortmont

In tegenstelling tot eerdere aannames was Nelly van der Pluijm dus niet de persoon uit Hank die omstreeks 1958 directrice werd van een nieuw gestichte MULO-school in Den Haag en die laatstelijk in Delft woonde. Maria Snijders - dochter van Jan Snijders en kleindochter van burgemeester Snijders uit Dussen - zal dus van een andere juffrouw uit Hank les gekregen hebben, daar in het Haagse.

In december 1934 vierde het hoofd van de R.K jongensschool te Hank A.W. Severijnen zijn koperen jubileum (start medio 1922). Hij werd dat jaar tevens benoemd tot president van de nieuw opgerichte fanfare Sint Cecilia uit Hank.
In februari 1934 was de heer Den Hartog hoofd van de O L S in Hank (wijk C). Hij werd in april 1935 opgevolgd door de heer Juriaans, afkomstig uit Leiden.

DUSSEN 27-4-1934 Afgekondigd is in Staatsblad no 140 het besluit van den 10den April 1934 houdende beschikking op de beroepen ingesteld door 1o J J van den Berg en 19 andere ouders of verzorgers van kinderen die de openbare lagere school A49 te Dussen bezoeken ; en 2o den Raad der gemeente Dussen tegen het besluit van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant van 4 October 1933 G no 304 IVe afdeeling waarbij is bevolen Io dat met ingang van 1 Mei 1934 een gemeenschappelyke regeling tusschen de gemeenten Dussen en Eethen wordt vastgesteld aangaande de toelating van kinderen uit de eerstgenoemde gemeente op de openbare lagere school te Meeuwen der laatstgenoemde gemeente; 2o dat met ingang van 1 Mei 1934 de openbare lagere school te Dussen A no 49 wordt opgeheven. Bij het besluit van de Kroon werden de beroepen afgewezen.

Door de stichting (1906) van de Christelijke Nationaalschool verloor de openbare school in Dussen Binnen (Wijk A) op termijn veel leerlingen. In 1934 moest de school daardoor op last van het provinciaal bestuur noodgedwongen haar deuren sluiten. De resterende kinderen konden naar de openbare school in Meeuwen tegen een jaarlijke bijdrage van 15 gulden per leerling. De bezwaren van gemeentebestuur en van dominee van de Berg samen met 19 ouders tegen dit besluit aangetekend, werden door de kroon verworpen.
De school in het Dussen-Muilkerk waaraan een historie van meer dan drie eeuwen ten grondslag lag, werd zodoende in 1934 opgeheven en het hoofd Petrus Adrianus Michaël die sedert 1911 zijn ambt bekleed had, en onderwijzeres mej. C.M.M. van der Pluijm, kregen eervol ontslag, een afscheidsreceptie en een bescheiden gratificatie.

Op het schoolgebouw met woning werd in september 1934 een overnamebod uitgebracht ten bedrage van ƒ 3.400,-. Daarnaast kwam een verzoek tot huur binen voor ƒ 4,- per week. Vooralsnog besloot de Raad om een beslissing aan te houden.

Juffrouw van der Pluijm vond een nieuwe betrekking in juni 1934 als tijdelijk onderwijzeres op de Theresiaschool in Raamsdonksveer.

Bronnen

Terug naar Streekhistorie