Bouwactiviteit

Bouwactiviteit in Dussen in 19de eeuw

Overzicht van nieuwbouw en verbouw met uitbreiding gedurende de 19de eeuw in Dussen

Inleiding

De negentiende eeuw was de eeuw van de vooruitgang. Talrijke technologische vernieuwingen werden ingevoerd. Maar de eeuw was er ook een met economische pieken en dalen. De landbouw - destijds nog de gangmaker van de economische ontwikkeling - kende een tweetal recessies. De eerste was omstreeks 1845 met de uitbraak van de aardappelziekte en de tweede in het laatste kwart van de negentiende eeuw toen de europese markt overspoeld werd met goedkoop amerikaans graan. Beide recessies hadden tot gevolg dat de emigratie piekte. Veel gezinnen zochten hun heil en geluk in Amerika of Canada.
Desalniettemin begon de industrialisatie toch een steeds hoger vlucht te nemen; ook in het Land van Heusden en Altena, met onder meer de oprichting van de papierfabriek, in 1873, aan Keizersveer en de suikerfabriek, in 1875, aan het Steurgat in Werkendam. Hoewel beide fabrieken te maken kregen met aanloopproblemen, ontwikkelden ze zich na verloop van tijd tot belangrijke werkverschaffers in de regio.
En omdat er na de recessies steeds weer een opleving optrad, met betere prijzen voor de landbouwproducten en hogere lonen voor de arbeiders, waren er ook periodes van voorspoed. Die aantrekkende welvaart voor de gegoede burgerij en middenstanden, manifesteerde zich via toenemende bouwactiviteiten in het dorp Dussen. Waar in aanvang nog vooral de rooms-katholieke parochie flink investeerde in de kerk en bijgebouwen, daarmee de achterstand van een paar eeuwen stilstand snel inlopend, werd met name in de tweede helft van de 19de eeuw ook door particuliere ondernemers en middenstand de nodige bouwactiviteit ontplooid. Het betekende een belangrijke bijdrage aan de verdere uitbouw en verfraaiing van het dorp en bood daarnaast kansen aan het locale aannemersgilde en hun arbeiders. Vooral aan de Sluis - de dorpskom van het nieuwe Munsterkerk - maar ook in Dussen Binnen, in en om het centrum van het oude Muilkerk, werd veel fraaie nieuwbouw gerealiseerd. De elegante uitstraling die het vooroorlogse Dussen ontegenzeggelijk had, werd voor het grootste deel in de negentiende eeuw gerealiseerd. Hieronder vindt u een overzicht van de voornaamste bouwactiviteiten in die periode ontplooid.

Tabel

Jaar	Gebouw	Straat	Eigenaar	Beroep
1810	Aankoop hoeve naast kasteel van Hr. van Muilkerk en start van verbouwing	Binnen Voorstraat	P.J. Sprangers	landbouwer
1826	Uitbreiding schuurkerk tot echt kerkgebouw (zonder toren)	Kerkstraat
1845	Nieuwbouw r.-k.-kerk met kerktoren (na dorpsbrand 1842)	Kerkstraat
1859	Nieuwbouw dokterswoning (i.p.v. pand Pieter Baas na dorpsbrand 1842)	Kerkstraat	J.F. Verlinden	arts (1852-1870)
1860	Nieuwbouw herenhuis Kasper Haspels	Binnen Voorstraat	K. Haspels	aannemer
1861	Nieuwbouw liefdesgesticht Huis van Sint-Petrus Stoel met kapel en meisjesschool	Kerkstraat
1865	Nieuwbouw woning Leonardus Bouman	Voorste Hoek	L. Bouman	fruitteler
1866	Nieuwbouw openbare jongensschool met onderwijzerswoning in Wijk B	Dussendijk
1868	Nieuwbouw notarisvilla	Binnen Voorstraat	L.J. Verberne	notaris (1865-1895)
1870	Nieuwbouw herenhuis met koetshuis (Adriaen van Herlaerhoeve afgebrand)	Binnen Voorstraat	D. Middelkoop Dzn.	rentenier
1870	Nieuwbouw kerk Christelijk Afgescheiden Gemeente	Hoek Achterstraat
1872	Nieuwbouw Gasthuis voor zieken, ouden van dagen en wees- en schipperskinderen	Kerkstraat
1880	Nieuwbouw pastorie Christelijk Afgescheiden Gemeente	Hoek Achterstraat
1880	Nieuwbouw Berkenhoeve in Zuid-Hollandse-Polder	Oudestraat	R.C. van Honsewijk	landbouwer
1881	Nieuwbouw eerste raadhuis met inpandig rijkstelegraafkantoor (1887) aan de Sluis, architect Vonk, Almkerk, aannemer C.A. van Daal, Dussen.	Molenkade
1885	Nieuwbouw herenhuis H.L. van Mol	Binnen Achterstraat	H.L. van Mol	graanhandelaar
1890	Nieuwbouw herenhuis dames De Wit aan de Sluis	Dorpsstraat	Dames de Wit	renteniersters
1890	Verbouw en uitbreiding Hotel van Beurden	Dorpsstraat	Erven Van Beurden	ondernemers
1891	Nieuwbouw smederij Van Beurden	Dorpsstraat	H. van Beurden	smid
1893	Nieuwbouw Koffie- en Winkelhuis met Logement en Stalhouderij aan de Sluis	Kerkstraat	W. Garsten	herbergier
1893	Nieuwbouw Hotel De Zwaan aan de Sluis	Dorpsstraat	W. Heesels	herbergier
1894	Nieuwbouw tweede raadhuis aan de Sluis (na dorpsbrand 1892)	Molenkade
1895	Nieuwbouw r.-k.-kerk in neogothische stijl (na dorpsbrand 1892)	Kerkstraat
1895	Nieuwbouw Appelschuur op Schalkenwerf	Voorste Hoek	Vruchtenteelt en Boomkwekerij Oude Maasje
1896	Nieuwbouw openbare school met onderwijzerswoning in Wijk A	Binnen Voorstraat
1897	Nieuwbouw dokterswoning met koetshuis	Binnen Voorstraat	H.C. Millenaar	arts (1891-1914)
1897	Verbouw herenhuis Middelkoop tot marechausseekazerne met nieuwe waterstal	Binnen Voorstraat
1898	Verbouw en uitbreiding herenhuis van Kasper Haspels tot notariswoning	Binnen Voorstraat	J.R. Rietra	notaris (1895-1945)
1900	Nieuwbouw magazijn met kantoor t/o Appelschuur	Voorste Hoek	Vruchtenteelt en Boomkwekerij Oude Maasje
1900	Verbouw en uitbreiding villa Casa Cara	Voorste Hoek	Vruchtenteelt en Boomkwekerij Oude Maasje
1906	Nieuwbouw Christelijke Nationale School	Hoek Achterstraat
1908	Restauratie hervormde kerk	Binnen Voorstraat

Bronnen

Digitaal Bevolkingsregister Dussen in Streekarchief Heusden.
Digitale Heusdense Krant op website van het Streekarchief in Heusden.
Geschiedenis van Dussen en zijn kasteel, onuitgegevens manuscript, H. Donkersloot, 1939.

Terug naar Streekhistorie